Terra İlaç
Hiperfosfatemi ve Fosfat Bağlayıcı Ajanlar
Fosfor, iskelet gelişimi, mineral metabolizması, hücre zarı fosfolipid fonksiyonu, mitokondri metabolizması, hücre sinyallemesi ve trombosit agregasyonu gibi insan vücudunun birçok hücre içi ve hücre dışı yapısı ve işlemleri için gerekli olan temel bir elementtir.
Fosfat, kalsiyumdan sonra vücutta en çok bulunan moleküldür. Fosfor metabolizması temel olarak diyetle alım, D vitamini, parathormon (PTH) ve fibroblast growth faktör 23 (FGF23) tarafından sağlanmaktadır. Vücutta hayati pek çok sistemin devamında rol alır.
National Kidney Foundation (NKF)’un verilerine göre sağlıklı bireylerde serum fosfat konsantrasyonun 4.6 mg/dL değerinin altında tutulması gerekmektedir.
Fosfor atılımı, böbrek fonksiyonuna oldukça bağımlıdır ve açık bir şekilde kronik böbrek yetmezliği (KBY) hiperfosfateminin en sık nedenidir. Böbreklerin temel işlevi, metabolik atık ürünlerin kandan uzaklaştırılması ve hücre dışı sıvı hacminin düzenlenmesidir. Böbrek fonksiyonu azaldıkça fosfat atılımı da azalır. Hemodiyaliz fosfatın kandan yeterince uzaklaştırılamadığı için hiperfosfatemi hastalarının çoğunda, fosfat bağlayıcı kullanımı gerekmektedir. Fosfat bağlayıcılar bağırsaktaki fosfor alımını gastrointestinal (GI) lümen içerisindeki fosfora bağlayarak kolayca emilmeyen ve çözünmeyen ürünler oluşturmaktadır.
Hiperfosfatemi, böbrek fonksiyonu normal kişilerde sık görülmez. Bununla birlikte artmış alım, hücre dışına rotasyon ve yalancı hiperfosfatemi gibi durumlar da görülebilir. Normalde, vücutta fosfor yükü, böbrekten atılım arttırılarak sağlanır. Ancak böbrek yetmezliğinde fosfat atılımı artırılamadığından, morbidite ve mortaliteyi arttıran çok sayıda durum (renal osteodistrofi, vasküler ve valvüler kalsifikasyon, kalsiflaksi gibi) oluşumunda etkili olmaktadır. Hemodiyaliz ile fosfat kandan yeterince uzaklaştırılamadığı için hiperfosfatemi hastalarının çoğunda, fosfat bağlayıcı kullanımı gerekmektedir. Fosfat bağlayıcılar bağırsaktaki fosfor alımını gastrointestinal (GI) lümen içerisindeki fosfora bağlayarak kolayca emilmeyen ve çözünmeyen ürünler oluşturmaktadır. Bu nedenle böbrek yetmezliğinde, diyet önerileri dışında, kalsiyum içeren ve kalsiyum içermeyen fosfor bağlayıcılar (sevelamer hidroklorür ve sevelamer karbonat gibi), alüminyum ve magnezyum içeren fosfor bağlayıcıları, diğer tedavi seçenekleri olarak da nikotinamid ve polinüklear demir (III) oksihidroksid fosfat (PA21) yanında, diyaliz desteği gibi seçenekleri ile hiperfosfatemi kontrol altına alınmaya çalışılmaktadır.
Kaynaklar: 1. Agodoa LY, Jones CA, Held PJ., 1996. End-stage renal disease in the USA: data from the United States Renal Data System. Am J Nephrol.; 16:7-16.
2. Burke SK, Slatopolsky EA, Goldberg DI., 1997. RenaGel, a novel calcium- and aluminumfree phosphate binder, inhibits phosphate absorption in normal volunteers. Nephrol Dial Transplant; 12:1640-4
3. Yu AS., 2004. Renal transport of calcium, magnesium, and phosphate. In: Brenner BM, ed. Brenner & Rector’s the kidney. 7th ed. Philadelphia: Saunders; 552-3.
