Terra İlaç
Mukolitik & Ekspektoran İlaçlar
Solunum yolları, epitel hücrelerdeki goblet hücreleri tarafından salgılanan bir mukus tabakası ile nemli tutulur. Submukozal bezler de bir miktar mukus salgılar.
Mukus mukoproteinler, mukopolisakkaridler, proteinler ve yağdan oluşan bir jeldir. Dilsülfür bağları ile polimerleşen glukoproteinler mukusa yapışkan özelliği verirler. Mukus solunum havasını ısıtır, nemlendirir ve hava ile taşınan yabancı parçacıkları silyer hareket yardımı ile uzaklaştırır. Bir günde yaklaşık 100 ml mukus yapılır, patolojik durumlarda yapım çok fazlalaşabilir ve viskozite artabilir.
MUKOLİTİK İLAÇLAR
Mukusun bakteri, hücre parçaları, inflamatuvar hücre ürünleri ve mediyatörleri ile birleşmesi sonucu kıvamı artar ve balgam oluşur. Buna bağlı olarak solunum etkilenir, hava yolları daralır, öksürük oluşur ve tıkaçlar meydana gelebilirMukolitik ilaçlar balgamın vizkozitesini azaltarak solunumu kolaylaştırmak amacıyla solunum yolu hastalıklarında primer tedaviye ek olarak sıkça kullanılmaktadır.
MUKOLİTİK TEDAVİNİN TEMELİ
Musin oligomerleri uzun ve birbiri içine geçmiş bir yapı oluşturur, bu yapı içinde çeşitli bağlar bulunmaktadır. Mukus içindeki bağların kırılması ve depolimerize edilmesi mukolizis olarak adlandırılır. Mukolitik ilaçların etkilediği bağlar;
1. Disülfid bağları (-S-S-): Glikoprotein molekülleri arasında bulunur.
2. İyonik bağlar: Amino asid ve sülfat rezidüleri arasında bulunur.
3. Hidrojen bağları: Oligosakkarid yan zincirleri arasında bulunur.
4. Ekstrasellüler DNA ve aktin filamentleri: Musin yapısına bağlanır.
1. Disülfid bağlarını etkileyen mukolitikler (N-Asetilsistein, Karbosistein, Erdosistein)
N-ASETİLSİSTEİN (NAS) :
Sisteinin N-asetil türevidir. Etkin bir mukolitiktir. Yapısında sülfidril (-SH) bulunur. Sülfidril grubu balgamın glikoproteinleri arasındaki disülfid bağlarını kırar ve depolimerizasyona neden olur. Böylece koyu ve yapışkan mukusun vizkozitesini düşürerek su haline getirebilir ve öksürükle atılmasını kolaylaştırır. NAS ayrıca GSH (glutatyon - antioksidan) prekürsörüdür. Sistini sisteine indirgemesinden ve sülfidril taşımasından dolayı GSH sentezini stimüle eder. GSH hücre ve hücre komponentlerini oksidatif strese karşı koruyan bir antioksidandır. Bu nedenle antioksidan olarak NAS detoksifikasyonda ve çeşitli hastalıklarda da yarar sağlamaktadır.
2. Ekstrasellüler DNA ve aktin filamentlerini etkileyen mukolitikler ( Dornaz Alfa )
3. İyonik ve hidrojen bağlarını etkileyen mukolitikler (Hipertonik NaCl, Kuru Toz Halindeki Mannitol, Dekstran)
Kaynak:
T Klin J Pharmacol Sp Iss 2003, 1 Y.Aktan Mukolitik ilaçlar ve Surfaktanlar
Tıbbi Farmakoloji, SO Kayaalp (ed.), 1.cilt, 13. baskı, Pelikan Yayıncılık, Ankara, 2012.
